İstanbul’un antik merkezinde, Ayasofya yakınlarında, Hipodrom, Binbirdirek Sarnıcı (eski adı Philoxenus) ve günümüzde Divan Yolu adıyla bilinen bir zamanların sütünlu ana caddesi Mese arasındaki üçgende Antiokhos ve Lausos Sarayları olarak bilinen iki Geç Antik Dönem yapısı yer alır.
Lausos Sarayı olarak kabul edilen kalıntı İstanbul Adalet Sarayının inşaatı sırasında, 1950-1952 yıllarında yapılan kazılarla kısmen ortaya çıkarılmıştır.
Lausos, İmparator II. Theodosius’un mabeyncisiydi ve yaşadığı dönemde yürüttüğü resmi görevlerinden çok antik dünyanın ünlü heykellerinin koleksiyonerliği sayesinde ünlenmiştir. Lausos’un sarayı da bu koleksiyonuyla birlikte anılır. Antik kaynakların ayrıntılı olarak anlattığı koleksiyonun içinde Pheidias’ın anıtsal Olympia Zeus heykeli başta olmak üzere, Praksiteles’in Knidos Aphrodite’i, Lysippos’un Kairos ve Eros’u, Skyllis ve Dipoinos’un Lindos Athena’sı Boupalos ve Athenis’in Samos Hera’sı gibi önemli örneklerin yer aldığı bilinir.
Ne yazık ki 475 yılında çıkan bir yangın sarayı harap ederken bu meşhur koleksiyon da yok olmuştur. Son olarak sarayın 5. yüzyılda yeniden inşa edildiği aktarılmaktadır. Hipodrom tarafından görkemli bir girişi bulunduğu anlaşılan sarayın, girişinden yuvarlak planlı ve bir kubbeyle örtülü, yarım daire ve dikdörtgen nişlerle genişletilmiş bir mekana geçilir.
Aslında çok iyi algılanabilecek olan bu mekanın kalıntılarının üstünde bugün Fatih Belediyesinin inşa ettiği bir sahne yapısı yer aldığı için saraydan bir şey anlamak neredeyse imkansız.
Kalıntıların devamı park gibi düzenlenmiş bölgenin içinde kalmış ya da kısmen tekrar gömülmüştür. Bu nedenle parkta vakit geçirenlerin bir saray kalıntısında vakit geçiklerini fark etmeleri mümkün değil. Zaman zaman araştırmacılar Lausos Sarayının başka bir yerde olabileceği yönünde tezler ortaya atsa da konum ve plan özelliklerinden dolayı bu kalıntıların Lausos Sarayına ait olduğu kabul edilir.
Arkeologlar Derneğinin kampanyası neyi hedefliyor?
Arkeologlar Derneğinden kampanya çağrı metni: İstanbul İli, Fatih İlçesi, Binbirdirek Mahallesi, Kentsel Arkeolojik Sit sit alanı sınırları içerisinde, 101 ada, 48 parseldeki Lausos Sarayı kalıntıları, Erken Bizans dönemine tarihlenen tescilli bir kültür varlığıdır. Sultanahmet’te bugün Mehmet Akif Ersoy Parkı içinde kalan bu saray kalıntısı üzerine Fatih Belediyesi tarafından 2009 yılında ilgili koruma kurulunun bilgisi ve izni dışında, “kaçak” bir sahne yapısı kurulmuş ve böylece kültür varlığına erişimi yasadışı bir biçimde engellenmiştir. Bunun üzerine İstanbul IV Numararlı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 2009,2010, 2013, 2014, 2016, 2017 ve son olarak 23.05.2018’de “söz konusu uygulamanın ivedilikle kaldırılmasına, kaldırılacak uygulamanın meydan bütünlüğü içinde farklı bir konumda projelendirilmesi durumunda değerlendirileceğine, Bakanlığımıza tahsisili Arkeolojik Park ve Sergi Alanı olarak tanımlanan bölgede tespit edilen otopark faaliyetlerinin Belediyesince kaldırılmasına” karar vermiştir (23.05.2018 tarih ve 6257 sayılı karar).
Ancak şu ana kadar Fatih Belediyesi bu kararların gereğini yerine getirmek için bir adım atmamıştır.
2863 sayılı kanunun 61. Maddesi, “Kamu kurum ve kuruluşları ve belediyeler ile gerçek ve tüzel kişiler, Koruma Yüksek Kurulu ve koruma bölge kurullarının kararlarına uymak zorundadır.(…)” hükmü gereği kültür varlıklarını koruma kurulu söz konusu kararlara uyulmak zorundadır. Bu nedenle tüm yurttaşları aşağıdaki dilekçeyi doldurup,
- Kurul kararının uygulanması,
- Kültür varlığına erişimi engelleyen yasadışı yapının sökülmesi ve
- Lausos Sarayının yeniden kamusal alanın bir parçası olmas
talepleriyle Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezine (CİMER) başvurmaya davet ediyoruz.
Arkeologlar Derneği tarafından hazırlanmış aşağıdaki örnek dilekçeyi kullanarak CİMER’e başvuruda bulunabilirsiniz:
İstanbul İli, Fatih İlçesi, Binbirdirek Mahallesi, Kentsel Arkeolojik sit alanında kalan, 101 ada, 48 parselde kültür varlığı olarak tescilli Lausos Sarayı kalıntıları üzerindeki yasadışı sahne ve oturma terasları yapısının kaldırılıması hakkında İstanbul IV Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun geçmiş 04.12.2009 tarih ve 3406, 23.06.2010 tarih ve 3919, 10.04.2013 tarih ve 1428, 30.07.2013 tarih ve 1893, 23.10.2014 tarih ve 2937, 24.03.2016 tarih ve 4406, 13.07.2017 tarih ve 5750 sayılı kararlarının ve son olarak 23.05.2018 tarih ve 6257 sayılı “söz konusu uygulamanın ivedilikle kaldırılmasına, kaldırılacak uygulamanın meydan bütünlüğü içinde farklı bir konumda projelendirilmesi durumunda değerlendirileceğine, Bakanlığımıza tahsisili Arkeolojik Park ve Sergi Alanı olarak tanımlanan bölgede tespit edilen otopark faaliyetlerinin Belediyesince kaldırılmasına Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tahsisili Arkeolojik Park ve Sergi Alanı olarak tanımlanan bölgede tespit edilen otopark faaliyetlerinin Belediyesince kaldırılması” kararlarının, 2863 sayılı kanunun 61. Maddesi “Kamu kurum ve kuruluşları ve belediyeler ile gerçek ve tüzel kişiler, Koruma Yüksek Kurulu ve koruma bölge kurullarının kararlarına uymak zorundadır.(…)” hükmü gereği söz konusu kararlara uyularak, alandaki yasadışı uygulamaların Belediyesince kaldırılmasını ivedilikle arz ederiz.
Bu metni kopyalayıp yapıştırarak ya da ekteki bağlantıdan .docx ve .pdf formatlarında erişebileceğiniz örnek dilekçeleri kendinize uyarlayarak başvurunuzu gerçekleştirebilirsiniz:
Dilekçelere erişmek için tıklayınız
Ekler:
- Kampanyayı sosyal medyada yaygınlaştırmakta kullanabileceğiniz görsellerin yüksek çözünürlüklü versiyonları
- Arkeologlar Derneği tarafından hazırlanan Gözden Kaçanlar dizisi kapsamında yayınlanan Antiokhos ve Lausos Sarayları makalesi
- Arkeologlar Derneği tarafından Fatih Belediyesine,İstanbul IV Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun uygulanması için yapılan idari başvuru
- Lausos Sarayı hakkında İstanbul IV Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun aldığı kararlar